Stel je voor: de vroege ochtendzon werpt gouden stralen over de glooiende duinen. De lucht is fris, de stilte bijna tastbaar. Bijna. Want dan hoor je het. Een helder lied dat door de ochtendnevel snijdt. Een roep hoog in de lucht. Welkom in Nationaal Park Zuid-Kennemerland, beter bekend als de Kennemerduinen. Een uniek stukje Nederland waar de natuur regeert en vogels de hoofdrol spelen. Ga je mee op ontdekkingstocht door dit vogelparadijs?
De Kennemerduinen: een paradijs voor vogels
Waarom voelen vogels zich hier zo thuis? Dat is simpel: de Kennemerduinen bieden een enorme variatie aan landschappen. Je vindt hier open duinen met zandverstuivingen, dichte duinbossen, struikgewas, vochtige duinvalleien en zelfs heldere duinmeren zoals ’t Wed en het Vogelmeer. Die afwisseling in natuur, ook wel habitat genoemd, zorgt voor een rijkdom aan voedsel, schuilplaatsen en broedgelegenheden. Elke vogelsoort heeft zijn eigen voorkeur. Daarom tref je hier het hele jaar door een fascinerende verzameling gevederde vrienden aan. Van de kleinste zangvogels tot indrukwekkende roofvogels.
Welke vogels ontdek je hier?
De diversiteit is overweldigend. Tijdens een wandeling of fietstocht door het gebied kom je ogen en oren tekort. We lichten een paar groepen vogels uit die je hier zeker tegenkomt.
Zangvogels in het duinbos
Wandel je door de beschutte duinbossen, dan omringen de liedjes van zangvogels je. Vooral in het voorjaar is het een waar concert. Luister goed en misschien herken je:
Overnachten in de buurt
- De nachtegaal: Zijn uitbundige, complexe zang is onmiskenbaar en vult de lucht in mei en juni. Je hoort hem vaak eerder dan je hem ziet.
- De roodborst: Dit nieuwsgierige vogeltje met zijn oranje-rode borst zie je vaak laag bij de grond rondscharrelen, het hele jaar door.
- De zwartkop: Een ander zangtalent, te herkennen aan het zwarte (mannetje) of roodbruine (vrouwtje) petje.
- De fitis en tjiftjaf: Twee kleine, groenige vogeltjes die lastig uit elkaar te houden zijn, behalve aan hun zang. De fitis zingt een aflopend riedeltje, de tjiftjaf roept zijn eigen naam.
Deze zangvogels vinden in de bossen en struiken volop insecten en bessen. Ze bouwen hun nesten goed verborgen tussen de takken en bladeren. Het vinden van deze kleine vogels vraagt wat geduld, maar hun gezang verraadt hun aanwezigheid.
VIDEO: Lente vogels Kennemerduinen Boomleeuwerik, tjiftjaf Spring birds woodlark, chiffchaff #63
Roofvogels: heersers van het luchtruim
Kijk regelmatig omhoog! Boven de open duinen en langs de bosranden cirkelen vaak roofvogels. Ze gebruiken de opstijgende warme lucht (thermiek) om moeiteloos te zweven, op zoek naar een prooi. Welke jagers kun je spotten?
- De buizerd: De meest algemene roofvogel hier. Je herkent hem aan zijn brede vleugels en zijn kenmerkende, miauwend klinkende roep.
- De havik: Een krachtige en snelle jager die zich vooral in de bossen ophoudt. Lastiger te zien dan de buizerd, maar een spectaculaire verschijning.
- De sperwer: Een kleinere versie van de havik, gespecialiseerd in het jagen op kleine vogels. Vaak zie je hem in een snelle, verrassende vlucht.
- De torenvalk: Beroemd om zijn ‘bidden’: stilhangen in de lucht met snelle vleugelslagen, speurend naar muizen in het open veld.
Een ontmoeting met een roofvogel, al is het maar een silhouet hoog in de lucht, maakt je bezoek aan de Kennemerduinen extra bijzonder. Ze zijn een teken van een gezond en compleet ecosysteem. Benieuwd welke andere dieren je kunt spotten? Ontdek hier de wilde dieren in het duingebied.
Waterpret: vogels bij de duinmeren
De duinmeren, zoals het Vogelmeer en ’t Wed, zijn magneten voor watervogels. Hier vind je rust, voedsel en een plek om te broeden. Neem je verrekijker mee en kijk uit naar:
- De fuut: Elegant met zijn opvallende kuif en roodbruine kraag. Beroemd om de prachtige baltsdans in het voorjaar.
- De dodaars: Een klein, schuw fuutachtig vogeltje dat vaak plotseling onderduikt.
- Verschillende eendensoorten: Denk aan de wilde eend, kuifeend, tafeleend en slobeend. Elk met hun eigen kleuren en kenmerken.
- De aalscholver: Vaak zie je hem zitten op een paal met gespreide vleugels om te drogen na het duiken naar vis.
- Misschien zelfs de ijsvogel: Dit felgekleurde juweeltje is schuw, maar met geluk zie je een blauwe flits laag over het water scheren.
De vogelkijkhut bij het Vogelmeer is een uitstekende plek om deze watervogels ongestoord te observeren. Je zit er beschut en de vogels komen vaak verrassend dichtbij.
De kustlijn: een trekpleister voor zeevogels en steltlopers
Vergeet de directe kustlijn niet! Het strand en de zee vormen ook een belangrijk leefgebied. Hier zie je typische kustvogels:
- Verschillende soorten meeuwen: Zilvermeeuwen, kokmeeuwen en kleine mantelmeeuwen zijn algemeen. Kijk goed naar de verschillen in grootte en pootkleur.
- Sterns: In de zomer jagen visdiefjes en grote sterns behendig boven de golven, duikend naar kleine visjes.
- Steltlopers: Vooral tijdens de vogeltrek in het voor- en najaar strijken groepen steltlopers zoals de bonte strandloper, drieteenstrandloper en wulp neer op het strand om even bij te tanken.
Een wandeling langs de vloedlijn, zeker bij laag water, levert vaak mooie vogelwaarnemingen op. De dynamiek van eb en vloed brengt steeds nieuw voedsel aan het licht.
Handige websites
Onmisbare leesstukken over Vogels Kennemerduinen vind je hier.
- Vogelmeer – Nationaal Park Zuid-Kennemerland | Birdingplaces
- Vogels spotten in Duin en Kruidberg & Kennemerduinen
Bijzondere gasten: zeldzame vogels en trekvogels
De Kennemerduinen zijn niet alleen een thuisbasis, maar ook een belangrijke tussenstop voor trekvogels. Twee keer per jaar, in het voorjaar en najaar, passeren duizenden vogels het gebied op weg naar hun broed- of overwinteringsgebieden. Dit is de tijd om bijzondere soorten te zien:
- De tapuit: Een prachtige vogel van open duingebied, vaak zittend op een paaltje.
- De blauwborst: Met zijn opvallende blauwe borst een verschijning in rietkragen en vochtige struwelen.
- Diverse karekieten en grasmussoorten: Zangers die zich vooral in het najaar laten zien en horen.
Soms duiken er ook echte zeldzaamheden op, vogels die normaal gesproken niet in Nederland voorkomen maar door bijvoorbeeld weersomstandigheden hier terechtkomen. Dit maakt vogels kijken in de Kennemerduinen extra spannend; je weet nooit wat je tegenkomt.
Jouw vogelavontuur in de Kennemerduinen
Ben je enthousiast geworden en wil je zelf op pad? Goed idee! Met een beetje voorbereiding vergroot je de kans op mooie waarnemingen. Wil je bijvoorbeeld roofvogels spotten? Lees dan onze tips voor het spotten van roofvogels.
Wanneer ga je op pad?
Elk seizoen heeft zijn charme.
* Voorjaar (april-juni): Het absolute hoogtepunt. Vogels zijn actief met baltsen, nestelen en zingen. De natuur is frisgroen.
* Zomer (juli-augustus): Het is wat stiller qua zang, maar jonge vogels vliegen uit en er is volop activiteit bij de meren.
* Najaar (september-november): De vogeltrek is in volle gang. Grote groepen vogels passeren en rusten in het gebied. Mooie herfstkleuren.
* Winter (december-maart): Veel vogels zijn vertrokken, maar wintergasten zoals de kramsvogel en koperwiek arriveren. Roofvogels zijn vaak goed zichtbaar in de kale bomen.
De vroege ochtend is meestal de beste tijd. Vogels zijn dan het meest actief en de meeste bezoekers moeten nog komen. Ook de late namiddag kan mooie waarnemingen opleveren.
Waar vind je de mooiste vogelplekjes?
Hoewel je overal vogels ziet, zijn er een paar hotspots:
- Het Vogelmeer: Zoals de naam al zegt, een toplocatie voor watervogels. De vogelkijkhut biedt uitstekend zicht.
- ’t Wed: Dit populaire duinmeer trekt ook veel vogels aan. Wandel rond het meer voor diverse soorten.
- De duinbossen: Wandel over de rustige paden in de bossen bij ingang Bleek en Berg of Parnassia voor zangvogels en spechten.
- Open duinlandschap: Gebieden zoals het Koningsvlak of de Hazenberg zijn goed voor tapuiten (in trektijd) en roofvogels.
- De zeereep: Het gebied direct achter het strand, waar je specifieke duinvogels zoals de graspieper vindt.
Tips voor succesvol vogels kijken
Vogels kijken is vooral een kwestie van rust en aandacht. Hier wat tips:
- Neem een verrekijker mee: Onmisbaar om vogels goed te bekijken zonder ze te storen.
- Gebruik een vogelgids of app: Handig om soorten te herkennen.
- Wees stil: Beweeg rustig en praat zachtjes. Harde geluiden jagen vogels weg.
- Heb geduld: Ga rustig ergens zitten en wacht af. Vaak komen de vogels vanzelf tevoorschijn.
- Let op geluiden: Vaak hoor je een vogel eerder dan je hem ziet. Probeer de zang of roep te herkennen.
- Respecteer de natuur: Blijf op de paden, laat geen afval achter en verstoor broedende vogels niet. Houd honden aangelijnd waar dat verplicht is.
- Kies de juiste kleding: Onopvallende kleuren helpen om niet te veel op te vallen.
Luister naar de duinen: de geluiden van vogels
Sluit tijdens je wandeling eens je ogen en spits je oren. De Kennemerduinen zijn een concertzaal. Hoor je de jubelende zang van de veldleeuwerik hoog boven de open vlakte? Het monotone getik van een grote bonte specht tegen een boomstam? Het schelle ‘miauw’ van de buizerd? Of het vrolijke ’tjilp-tjilp’ van mussen in de struiken bij een ingang? De vogelgeluiden vertellen je veel over welke soorten er zijn en wat ze aan het doen zijn. Het is een extra dimensie aan je natuurbeleving.
Bescherming van de vogels: jouw rol
De Kennemerduinen zijn een beschermd natuurgebied. Dat is essentieel voor het behoud van de vele vogelsoorten die hier leven of langskomen. Jij helpt mee aan die bescherming door je aan de regels te houden. Blijf op de aangegeven paden, zeker in het broedseizoen (grofweg maart t/m juli). Zo verstoor je geen nesten die soms goed verborgen op de grond of in lage struiken liggen. Neem je afval mee en laat de natuur zoals je haar aantrof. Jouw respectvolle bezoek zorgt ervoor dat ook toekomstige generaties genieten van de vogelrijkdom in dit prachtige duingebied.
Veelgestelde vragen over vogels in de Kennemerduinen
Wat is de beste tijd van het jaar om vogels te kijken in de Kennemerduinen?
Het voorjaar (april-juni) is ideaal vanwege de zang en broedactiviteiten. Ook het najaar (september-november) is interessant vanwege de vogeltrek.
Heb ik een dure verrekijker nodig?
Nee, een eenvoudige verrekijker (bijvoorbeeld 8×42 of 10×42) is al voldoende om vogels beter te zien en te herkennen. Het maakt de ervaring wel veel rijker.
Mag ik vogels voeren in het park?
Nee, het voeren van vogels en andere dieren in het Nationaal Park is niet toegestaan. Ze vinden voldoende natuurlijk voedsel en bijvoeren verstoort hun natuurlijke gedrag en dieet.
Zijn er ook zeldzame vogels te zien?
Ja, regelmatig worden er zeldzamere soorten of dwaalgasten waargenomen, vooral tijdens de vogeltrek. Dit maakt het gebied extra spannend voor vogelaars. Houd recente waarnemingen in de gaten via vogelwebsites of apps.
Waar kan ik het beste beginnen met vogels kijken als beginner?
Een goede start is de vogelkijkhut bij het Vogelmeer. Je zit beschut en hebt goed zicht op diverse watervogels. Ook een wandeling rond ’t Wed is toegankelijk en levert vaak leuke waarnemingen op.
